Historiek
Citroenmelisse was ruim 2000 jaar geleden al bekend bij verschillende volkeren en was vooral bekend om “het hart vrolijk te maken”. Vanaf de 10e eeuw voor Christus en later bij de Grieken en de Romeinen werd citroenmelisse al gebruikt om neerslachtigheid te verdrijven, om vertroosting te geven en om het geheugen op te frissen.
Dioscorides kende het kruid vooral als ontspannende werking op de spieren en raadde het aan als ontspannende baden bij menstruatieklachten.
Galenus beval het aan bij slapeloosheid terwijl Plinius het kruid voorschreef bij hysterie, hypochondrie, ter ontspanning en om rustig te slapen.
Arabische artsen gebruikten het kruid om het hart te versterken en om vrolijk te maken. Zij brachten citroenmelisse mee tot in Spanje.
Hildegard Von Bingen noemde melisse “de troosteres”, die vrolijk maakte.
In de Middeleeuwen strooide men de citroenmelisse over de vloer, vooral voor de geur en het insectenwerend effect.
Paracelcus noemde melisse een “levenselexir”, het gaf de mens levenskracht.
Citroenmelisse was ook één van de belangrijke planten in de kloostertuinen (Capitulaire de Vilis – Karel de Grote).
Dodoens raadde ook melisse aan als hartversterkend middel, Gerard beval het aan als troost, verdrijft droefheid en werkt verhelderend.
Bijen worden enorm aangetrokken door de melissebloemen, waardoor de melisse vaak werd gepland in de nabijheid van bijenkorven.
Maurice Mességué noemde melisse “de koningin der opwekkende kruiden”, helpt tegen liefdesverdriet en helpt vrouwen bij mentruatieproblemen.
Citroenmelisse is een winterharde, vaste plant die in bosjes groeit en tot 75 cm tot 1 m hoog kan groeien. De blaadjes hebben een citroenachtige geur. De plant heeft een kruipende wortel, die zich sterk vertakt in vezelachtige, sterke wortels. Eens je citroenmelisse in je tuin hebt geraak je die niet meer kwijt. Citroenmelisse heeft meerdere, opgaande, vierkante en behaarde stengels.
Het blad is gesteeld, eirond tot hardvormig, gezaagd-gekartelde en kruisgewijs tegenoverstaande bloemen . Ze zijn frisgroen tot geelgroen van kleur, met fijne haartjes en onderdaan uitspringende, netvormige nerven en oliekliertjes. De behaarde bladeren voelen ruw aan en bij kneuzing geven ze een citroenachtige geur af.
De melisse bloeit van juni tot oktober, de bloemen groeien in de oksels van de bladeren. De bloemen zijn eerst zachtgeel, nadien wit tot roze. De bloemen zijn tweelippig en trekken bijen aan. Andere insecten (muggen, vliegen) worden op afstand gehouden.
Na de bloei zijn er eivormige, donkerbruine tot zwarte, vierdelige splitvruchtjes.
Citroenmelisse komt oorspronkelijk van Oost-Azië en Middellands zeegebied, maar vinden we nu ook terug in Zuid-Europa, Noord-Afrika. Ondertussen vinden we citroenmelisse ook in onze kruidentuinen terug. Melisse groeit best op een licht vochtige, goed doorlatende, rijke grond in halfschaduw. In volle zon verliest citroenmelisse veel aroma.
Vermeerdering
Citroenmelisse is gemakkelijk te kweken uit zaad. Het zaad is heel klein maar goed te behandelen. Zaaien in kweeksets in het vroege voorjaar in gewone zaai- of stekaarde met houtcompost. Ontkiemen gebeurt binnen 10 tot 14 dagen. Laat het zaad niet te nat worden en geef na de eerste keer geen water meer. Zet de zaailingen op een afstand van 45 cm in volle grond.
Halfverhoute stekken worden in het late voorjaar of in de vroege zomer gesneden en aangeplant. De wortelstok is gemakkelijk te scheuren in de herfst of in het voorjaar. Plant deze direct in volle grond.
Blijf de plant bijsnoeien en voorkom uitzaaiing door de bloemknoppen uit te knippen. Bescherm de plant in de winter als de temp zakt tot minder dan -5°C anders sterft de plant volledig af.
De bladeren worden verzameld voor de bloei. Drogen in een oven op een lage temperatuur (tot 30°C of op een warme plaats). Na droging worden de blaadjes van de stengels geritst. Gedroogde citroenmelisse heeft na een jaar alle aroma verloren en is waardeloos. Daarom wordt citroenmelisse best vers gebruikt.
Inhoudsstoffen
- Etherische olie (0,05 à 0,3%) met aldehyden, hoofdcomponent is citral, citronellal (zorgt voor de aangename reuk en smaak)
- Fenolzuren: chlorogeenzuur, koffiezuur
- Triterpeenzuren
- Flavanoïden
- Bitterstoffen
- Looistoffen (4%)
- Slijmstoffen
Werking – inwendig
- Kalmerend en ontspannend,slaapbevorderend, bij spanningen, stress, prikkelbaarheid, slapeloosheid door stress, ADHD, neerslachtigheid, depressie, angsten, paniekaanvallen, hartkloppingen, spanningshoofdpijn, migraine door stress
- Krampstillend op de maag en darmen, spijsverteringsbevorderen
- Mentruatiebevorderend, bij menstruatiekrampen, uitblijven van menstruatie
- Verminderd de werking van de schilklier
- Antiviraal
- Zweetdrijvend
- Hoeststillend
- Bloedverdunnend
Werking uitwendig (vooral gebruik van etherische olie)
- Antiviraal, koortsblaasjes, zona, wondjes, insektenbeten
- Verdrijft insecten (andere dan bijen)
- Zenuwbedarend
- Pijnstillend
Contra-indicaties
Etherische olie niet gebruiken bij zwangerschap
Er zijn mogelijk bijwerken in combinatie met kalmerende middelen (sedativa)
Er kunnen bijwerkingen zijn in combinatie met bloeddrukverlagende en bloedverdunnende medicijnen. Tinctuur van melisse verhoogt het slaapopwekkend effect
Doseringen
Tinctuur: 45%-50% alcohol, 3 x 40 druppels per dag
Infuus: 3 tot 5 tassen per dag, 3 tot 4 gr gedroogde melisse of 30 gr verse blaadjes op ½ liter water, 15 minuten laten trekken (niet meekoken)
Hydrolaat als bloesemwater en als basis in crèmes, maskers, antimuggengel
Etherische: massage bij depressiviteit
Kruidenkussentjes
Synergie
- Tegen slapeloosheid door nervositeit, stress: combinatie mogelijk met Valeriana officinialis (Valeriaan), Humulus lupulus (Hop), Passiflora incarnata (Passiebloem), Hypericum perforatum (St Janskruid), Matricaria recutita (Echte kamille)
- Bij moeilijke spijsvertering: combinaties met Mentha piperita (Pepermunt), Matricaria recutita (Echte kamille), Angelica archangelica (Grote Engelwortel), Zingiber officinale (Gember)
Toepassingen
- Culinair: Citroenmelisse ruikt heerlijk als de blaadjes worden gekneusd, in gerechten hebben ze weinig smaak. Je kan citroenmelisse toevoegen in verse roomkaas en gebruiken als dipsaus. Het verse blad is ook lekker in een zomerse salade, limonades, cake, dressings.
- Cosmetica: Etherische olie wordt gebruikt in parfums, gezichtsmaskers, toiletwater, lotions voor vette huid. Een stoombad met verse bladeren is verfrissend en ontspannend voor de huid.
- Aromatherpie: Etherische olie wordt door stoomdistillatie gewonnen. De olie mengt goed met bergamot, gember, geranium, jasmijn, jeneverbes, kamille, lavendel, marjolein, neroli, roos, wierook en ylang ylang. De etherische olie van citroenmelisse is vrij duur in aankoop. De olie is niet giftig, maar kan wel huidirritaties veroorzaken. Gebruik de olie goed verdund. Niet gebruiken tijdens de zwangerschap. Citroenmelisse heeft een gemiddelde tot hoge geurintensiteit.